Συζήτηση μεταξύ μελών της Επιτροπής Ενέργειας και της επιστημονικής κοινότητας της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου

Ζωντανή, γόνιμη και υποσχόμενη ήταν η συζήτηση που διεξήχθη την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου μεταξύ μελών της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και της επιστημονικής κοινότητας της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, στην κατάμεστη αίθουσα της Συγκλήτου στην Πανεπιστημιούπολη. Kατά τον χαιρετισμό της, η Κοσμητόρισσα της Πολυτεχνικής Σχολής, Καθηγήτρια Μαρίνα Νεοφύτου τόνισε πως μέσα από την πρωτοβουλία αυτή επιδιώκεται η προώθηση του ανοικτού διαλόγου μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και των πολιτειακών θεσμών για σημαντικές αποφάσεις της πολιτείας - ειδικά σε σχέση με την πράσινη μετάβαση και το ενεργειακό μέλλον των πολιτών – ζητήματα με σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνική ευημερία και τη δικαιοσύνη. Όπως επιπρόσθετα ανέφερε η Καθηγήτρια Μ. Νεοφύτου, η πρωτοβουλία αυτή της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου συμπίπτει με τη συμπλήρωση των 25 ετών από την ίδρυση της Σχολής, ένα χρονικό ορόσημο κατά τη σχετικά σύντομη διάρκεια του οποίου η Σχολή κατάφερε, σύμφωνα με τις διεθνείς κατατάξεις, να στέκεται πλέον δίπλα από ιστορικά πολυτεχνεία με εμπειρία εκατοντάδων ετών. Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε και ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου, Καθηγητής Τάσος Χριστοφίδης, ο οποίος ευχαρίστησε τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για την παρουσία τους στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και εξέφρασε την ελπίδα ότι o διάλογος και η διαβούλευση μεταξύ Πανεπιστημίου και πολιτικών αξιωματούχων θα συνεχιστεί.

O κ. Κυριάκος Χατζηγιάννης, Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, ευχαρίστησε ενθέρμως τη Σχολή και το Πανεπιστήμιο για την ευκαιρία της συζήτησης και εξέφρασε την εισήγηση να διαμορφωθεί με κάποιον καινοτόμο τρόπο μια συστηματική επικοινωνία μεταξύ των επιπέδων εξουσίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ανέφερε πως είναι βαρύνουσα η ανάγκη για μια ενεργειακή δημοκρατία που να διασφαλίζει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ανθρώπινες ελευθερίες και πολύ δε περισσότερο να δημιουργηθεί ένα κράτος δικαίου εντός του οποίου θα λειτουργούν και θα αναπτύσσονται οι άνθρωποι και τα συστήματα με τρόπο δημιουργικό, δίκαιο και σωστό.

Νεοφυείς Επιχειρήσεις

Στο πλαίσιο της συζήτησης έγιναν παρεμβάσεις από ακαδημαϊκούς και ερευνητές/τριες της Πολυτεχνικής Σχολής, οι οποίοι/ες εξήγησαν πως η υφιστάμενη νομοθεσία εμποδίζει την ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων και την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων. Συγκεκριμένα, ο Ιούλιος Γεωργίου, Καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών τόνισε πως στην Κύπρο δεν έχουμε ακόμα το οικοσύστημα που θα μας επιτρέψει να μεταφερθούν οι γνώσεις αυτές προς όφελος της κυπριακής κοινωνίας και πως η αδυναμία εκκόλαψης εταιρειών από την πανεπιστημιακή έρευνα έχει σοβαρό αντίκτυπο. Ο Ματθαίος Παντελή, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, τόνισε πως θα πρέπει να γίνουν κάποια νομοθετικά βήματα για να βοηθήσουν το ακαδημαϊκό και ερευνητικό προσωπικό των δημόσιων πανεπιστημίων να ενταχθεί πιο ενεργά στο οικοσύστημα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της Κύπρου. Ανταποκρινόμενος, ο κ. Χατζηγιάννης δήλωσε τη δέσμευση της Επιτροπής να συζητήσει και να εξετάσει αυτεπάγγελτα το θέμα των νεοφυών επιχειρήσεων (spinoffs) το συντομότερο δυνατόν. Ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, κ. Χρύσης Παντελίδης ανέφερε ότι δε μπορεί η Βουλή να τροποποιήσει κανονισμό, αλλά μπορεί να ασκήσει πίεση στην εκτελεστική εξουσία για να τον αλλάξει. Σημαντική ήταν και η παρέμβαση του κ. Βάκη Χαραλάμπους, Κοινοβουλευτικού Συνεργάτη και Επικεφαλής του ΑΚΕΛ για θέματα Ενέργειας, ο οποίος ανέφερε πως δε μπορούν να απελευθερωθούν δυναμικές όσο, για παράδειγμα, οι ακαθάριστες δαπάνες για την έρευνα και την καινοτομία βρίσκονται κοντά στο 0,5% του ΑΕΠ, όπως σήμερα.

Πράσινη και Ενεργειακή Μετάβαση και Αποθήκευση Ενέργειας

Παρεμβάσεις έγιναν και σχετικά με τις αδυναμίες του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), όπως είναι η μη επίτευξη του στόχου για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, υπενθυμίζοντας παράλληλα ότι η Κύπρος πληρώνει πέραν των €400 εκατομμυρίων ετησίως για την αγορά δικαιωμάτων ρύπων. Ο διδακτορικός φοιτητής της Πολυτεχνικής Σχολής, Ορέστης Μάτσας, σημείωσε ότι το επικαιροποιημένο ΕΣΕΚ δεν έχει ακόμα υποβληθεί στην ΕΕ, με αποτέλεσμα η Κομισιόν να εκκινήσει επί παραβάσει διαδικασία εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ανέφερε ότι ο δεκαετής σχεδιασμός είναι ούτως ή άλλως προβληματικός – στη δομή του και επί της αρχής του – αφού στο μοναδικό σενάριο που βασίζεται είναι στην έλευση του φυσικού αερίου, που είναι ένα ορυκτό καύσιμο και δε συνάδει με την ευρύτερη αντίληψη για κλιματική ουδετερότητα και άμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2050.

Ο κ. Ματθαίος Παντελή σημείωσε ότι η Κύπρος υστερεί στα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας και στην τεχνολογία υδρογόνου, κάτι που ήδη έχει δοκιμαστεί σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη και για τα οποία υπάρχει τα τελευταία χρόνια μείωση του κόστους. Σημείωσε την ετοιμότητα του Πανεπιστημίου Κύπρου να συμβάλει στην ενεργειακή μετάβαση με την τεχνογνωσία του, με τη σύσταση συμβουλευτικής ομάδας για την πολιτεία, τη Βουλή ή την ΑΗΚ. Τάχθηκε επίσης υπέρ της χρηματοδότησης μπαταριών αποθήκευσης για οικιακούς καταναλωτές, ώστε να αντιμετωπιστούν και οι συνεχόμενες αποκοπές στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Κοινωνική Αποδοχή και Συμμετοχή

Ο Καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Σωκράτης Στρατής, έθιξε την ανάγκη χρησιμοποίησης του δημόσιου χώρου για εμπέδωση και διαπαιδαγώγηση σχετικά με τις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης. Πρότεινε όπως η αρχιτεκτονική και ο αστικός σχεδιασμός διαμορφώσουν τόσο τις συνθήκες δημόσιου διαλόγου, όσο και τα εργαλεία που να εμπλέξουν την Κυπριακή κοινωνία των πολιτών να συζητήσει διάφορα σενάρια υλοποίησης της πράσινης μετάβασης με γνώμονα τη χωρική και περιβαλλοντική δικαιοσύνη. Από δικής του πλευράς, ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος, Λουκάς Δημητρίου μίλησε για τους ρύπους στις συγκοινωνίες για τους οποίους η Κύπρος δεν έκανε αυτά που έπρεπε με αποτέλεσμα να στερηθεί πόρους εκατοντάδων εκατομμυρίων.

Ηλεκτρική Διασύνδεση και Ενεργειακή Ασφάλεια

Σε ότι αφορά στο ζήτημα της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κύπρου με την ευρύτερη περιοχή, ο Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος, κ. Πάνος Παπαναστασίου, στην παρέμβαση του ανέφερε ότι τα δεδομένα, τόσο από την οικονομική πλευρά όσο και από την γεωπολιτική αλλά και την τεχνική τους πλευρά, δεν δικαιολογούν το συγκεκριμένο έργο. Όπως ανέφερε, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων του Ιουλίου 2023, μια ενδεχόμενη υλοποίηση του έργου θα επέφερε ζημιά ύψους 2.3 δισεκ. ευρώ, ενώ η πληροφόρηση του ευρύτερου κοινού στην Κύπρο, όσον αφορά τα πραγματικά οφέλη και τη βιωσιμότητα του έργου, υπήρξε λανθασμένη - συχνά και με επί-πληρωμή δημοσιεύματα. Την ιδέα του έργου αγόρασε τον Οκτώβριο του 2023 ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, ο ΑΔΜΗΕ, για 47 εκατ. ευρώ. Σήμερα, στις διαπραγματεύσεις για το έργο, οι Κύπριοι καλούνται να επωμιστούν το αβάστακτο κόστος μιας μη-βιώσιμης επένδυσης. Συγκεκριμένα, ο κ. Παπαναστασίου ανέφερε ότι για να αποπληρωθεί η εγγυημένη απόδοση στην επένδυση, στο ύψος 8.3% επί του κόστους του έργου, το οποίο μπορεί να ξεπεράσει τα 2 δισεκατομμύρια, η μόνη απαραίτητη διέξοδος είναι να αυξηθεί η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Όσον αφορά τη γεωπολιτική πτυχή, ο κ. Παπαναστασίου επισήμανε ότι ήδη υπάρχουν εμπόδια από την Τουρκία στην υλοποίηση του έργου, ενώ όσον αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις για τον Κύπριο καταναλωτή ηλεκτρικού ρεύματος, επισήμανε ότι θα είναι τρομακτικές γιατί έχει χαθεί η ευκαιρία δημιουργίας αποθήκευσης ενέργειας με επιχορήγηση από την ΕΕ αξιοποιώντας σύστημα μπαταριών, με αποτέλεσμα να χάνεται η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας.

Τη συζήτηση που ακολούθησε τις παρεμβάσεις των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου με τα παρευρισκόμενα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού συντόνισε η Κοσμητόρισσα της Πολυτεχνικής Σχολής, Καθηγήτρια Μαρίνα Νεοφύτου, η οποία καταλήγοντας και κλείνοντας την εκδήλωση, επεσήμανε ότι ο διάλογος μεταξύ μελών της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής και της επιστημονικής κοινότητας της Πολυτεχνικής Σχολής δεν σταματά εδώ στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, αλλά ήδη προγραμματίζεται σειρά επόμενων ενεργειών ως απορρέον της συζήτησης, συμπεριλαμβανομένης και υποβολής σχετικού υπομνήματος στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες, η Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου επιδιώκει να ενισχύσει τη διαφάνεια, να προάξει τη λογοδοσία και να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός πιο ανοιχτού και συμμετοχικού πλαισίου λήψης αποφάσεων.